Sabahattin Ali’nin en ünlü eserlerinden Kürk Mantolu Madonna konusu, teması, karakterleri ve yazarın edebi üslubu ile Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Yazarın hayatı boyunca yaşadığı zorluklar ve şiirlerinde dâhi tema anlamında geniş yer tutan aşk ve özlem gibi kavramlar; Kürk Mantolu Madonna kitabında daha da güç kazanmış, Sabahattin Ali’nin edebi kişiliğinin olanca görkemiyle okunabilmesini sağlamıştır.
Kürk Mantolu Madonna ve Yazarı
Sabahattin Ali tarafından kaleme alınan Kürk Mantolu Madonna eseri, okuyucuyla ilk kez bir tefrika aracılığıyla buluşmuştur. Hakikat Gazetesi’nde “Büyük Hikâye” başlığıyla 18 Aralık 1940 ile 8 Şubat 1941 tarihleri arasında toplam 48 bölüm olarak tefrika edilen Kürk Mantolu Madonna, kitap olarak ise 1943 yılında raflardaki yerini almıştır. Bireylere odaklanan ama toplumsal konulara değinen sosyal bir roman olan Kürk Mantolu Madonna; son yılların en çok ilgi gören eserleri arasındadır.
Yazar, bu önemli eserini yazmaya 1940 yılında yedek subay olarak ikinci kez yaptığı askerliği sırasında başlamıştır. Eskişehir Büyükdere’deki vazifesi esnasında çadırda yazdığı bölümleri günü gününe gazeteye yetiştirmeye çalışmış, hatta öyle ki romanı yazdığı dönemde attan düşüp sağ bileğini çatlattığı için kolunu tenekede ısıtılan bir suya koyarak yazmayı sürdürmüştür. Böyle bir çabanın ürünü olan eser de haliyle daha bir kıymet kazanmıştır.
Sabahattin Ali’nin 1907’de başlayan, 1948 yılında son bulan ömrüne sığdırdığı üç romanı arasında kurgu ve konu anlamında bütünlük olarak ayakları en sağlam basan eseri Kürk Mantolu Madonna olarak kabul edilir. Cumhuriyetin ilk yıllarında torpili olmadığı için Ankara’da iş bulamayan karakterlerin hicivle yansıtıldığı, şiir okuyanların hapse düştüğü mahkemelerin resmedildiği siyasi göndermeleri de içeren eserin ön planında ise bir aşk öyküsü vardır.
Aşkın yanı sıra sevgi, insan ve yalnızlık temalarına değinen Kürk Mantolu Madonna konusu itibarıyla kendisine ve topluma yabancılaşan bir profili başarıyla yansıtmaktadır. Kitabın başkarakteri Raif Efendi kendisine, topluma ve ailesine karşı yabancılaşırken edebiyata, sanata ve aşka dönük bir tutku geliştirmiştir. Bu tutkularının ve yabancılaşmasının altında, Sabahattin Ali tarafından güçlü bir şekilde kurgulanmış mizacı yatmaktadır.
Başarılı bir edebi eser olmasının yanı sıra, Sabahattin Ali’ye ‘sosyal romancı’ unvanı da kazandıran kitap; içerdiği konuları ve yazarın siyasi kişiliği nedeniyle uzun süre okunması yasaklanmış eserler arasında gösterilse de tarihin çarkı arasında bu yasak kırılmış, Kürk Mantolu Madonna son yılların en çok okunan kitapları arasında haklı yerini almıştır.
Kürk Mantolu Madonna Ana Fikri
Sabahattin Ali’nin kitaptan alınacak bir paragrafıyla, Kürk Mantolu Madonna’nın ana fikri pekâlâ özetlenebilir:
“Dünyanın en basit, en zavallı hatta en ahmak adamı bile insanı hayretten hayrete düşürecek ne karışık ve müthiş bir ruha maliktir! Niçin bunu anlamaktan bu kadar kaçıyor ve insan adındaki bu mahlûku anlaşılması ve hakkında hükme varılması en kolay şeylerden biri sanıyoruz?”
Kürk Mantolu Madonna ile yazar, insanın içsel gelgitlerini başarıyla yansıtmasının yanı sıra bu bunaltıcı ruh akışının dışavurumunu da etkileyici biçimde satırlara dökmüştür. Çelişkiler, tutkular, yanılgılar, doğru sanılan yanlışlar gibi insanoğlunun ezelden bu yana ruhunda yara açmış bütün kavramlar Sabahattin Ali’nin günümüze dek olanca canlılığıyla ulaşan kitabında okuyucuyu beklemektedir.
Kürk Mantolu Madonna Karakterleri
Konusundan temasına ve edebi diline dek eşsiz bir yapıt olan Kürk Mantolu Madonna’nın karakterleri de bu eşsizliğe eşlik edecek şekilde özgün biçimde tasarlanmıştır.
Asıl kahraman olan Raif Efendi, romanın genelinde kendi hâlinde takılan, sıkıntılı olduğu zamanları başkalarına belli etmeyen birisi olmakla birlikte sakin ve ahlaklı bir birey olarak bilinir. Fakat Raif Efendi’nin bu sessizliğinin arkasında, bir kadına duyduğu sevgi yatmaktadır.
Maria Puder ise kitaba ismini veren Kürk Mantolu Madonna’dır. Hayatın içinde kendi kendisine debelendiği sırada karşısına gelip çatan aşkı sayesinde içinde saklı bütün gizli güçleri ulu orta yaşama arzusuyla dolan, güçlü bir kadın figürüdür.
Raif Efendi’nin iş arkadaşı olan Rasim ise, Raif Efendi’nin sırrını çözmemize yardımcı olan karakter olarak kitapta yer almaktadır.
Bu üç karakterin yanı sıra Kürk Mantolu Madonna kitabında yer alan ve dikkat çeken diğer karakterlerin başlıcaları ise Hamdi Bey, Ferhunde Hanım ile eşi Nurettin Bey, Raif Efendi’nin eşi Mihriye Hanım ile kızları Necla ve Nurten’dir.