LOTTE REINIGER | Makasla Keserek Kağıtlardan Film Yapan Sanatçı

Lotte Reiniger “sanatçı” kelimesinin yerini bulduğu tam bir sanatçıdır. Neredeyse yüzyıllık öykü baştan sona, ilklerle ve inanılmaz el becerisi ile doludur.  Sadece kağıtları kesip oynatarak yaptığı eşsiz mizansenler şu anki bilgisayar animasyonlarına taş çıkaracak düzeydedir.

Lotte sanatıyla beni çok büyüleyen bir sanatçı ülkemizde hiç denecek kadar az biliniyor. Bir süre önce Mihrace.Net’te hakkında yazdığım makaleden yararlanarak hem eserlerini görebilir hem de hayatını öğrenebilirsiniz.

Prens Ahmet’in Maceraları adlı sinema çalışmasını özellkle bulup izlemenizi öneririm. ( Adventures of Prince Achmed, şeklinde arayın) Alternatif olarak Die Geschichte des Prinzen Achmed veya  Die Abenteuer des Prinzen Achmed,

Lotte Reiniger i okumak için tıklayınız.
http://www.mihrace.net/lotte

Lotte Reiniger – Hansel and Gretel

Lotte Reiniger – The Little Shimney Sweep

Jack and the Beanstalk, Lotte Reiniger (1955)

PRENS AHMED Filminden bir kesit
https://www.youtube.com/watch?v=08B1tdiGY40

“Lotte Reiniger, gölge tiyatrosu ve animasyon sinemasının önderlerinden biridir. Onu önder yapan sadece dünyanın ilk animasyon filmini çekmiş olması değildir. Eliyle ve makasıyla keserek biçtiği kağıdın; sahneyi, arka planı, karakterleri, nesneleri ve hatta tüm deseni oluşturması da değildir.
Yüzyılın başından sonuna kadar heyecanla yarattığı, sanattır.”

Lotte gerçek bir sanatçıdır. Görsel derinliği ve tonları oluşturmak için çeşitli kalınlıkta ve saydamlıkta sayfalar kullanır. Aslına bakarsanız yaptığı her sahneyi hayranlıkla ve nefesinizi tutarak izlemeniz olasıdır.

Sahne yatay bir masa alttan aydınlatılarak oluşturulur. “Prens Ahmet’in Maceraları / The Adventures of Prince Achmed” ile kazandığı haklı ünle yıllarca çalışmış, düzinelerce kısa film yapmıştır.Venedik Film Festivali’nde kendisine birincilik ödülünü getiren “The Gallant Little Tailor” , en popüler filmi ise Papageno’dur. Kuş avcısını anlattığı bu filmde Mozart’ın operası The Magic Flute ile müziğe doyulur.

Bizim için oldukça tanıdık Reiniger’in kullandığı teknikler. Karagöz Hayalicilerinin izinden yürümektedir Reiniger Ancak şüphesiz siluetleri çok daha derin, kurguları çok daha güçlüdür.

1899’da Berlin’de doğan Lotte hayatını kendi sözleriyle söyle anlatır.

“Okuldayken tüm çocuklar kağıtları keserek siluetler çıkarmak için kullanıyorlardı. Ben bu işe aşık oldum. Diğer çocuklar dışarıda oynarken ben kağıtlardan kestiğim siluetleri canlandırıyor, onlarla Pamuk Prenses gibi tiyatrolar yaratıyordum. Büyüdükçe anne babamda bu hobimden hoşnut kalmaya başladılar. Evde oturup siluetlerimle sakince oynuyor kendi gölge tiyatromu inşa ediyordum.”

“Sinema bulunduğunda bu icada şapkamı çıkardım. Hatırladığım en ilginç fantastik filmler George Méliès in 1915’te izlediğim filmleriydi. Golem filmini çeken Paul Wegener’in verdiği bir konferansı izledim. İşin teknik kısmını anlatıyordu büyüleyici bulduğum özel efektleri. Sadece on beş yaşındaydım. Kendi kendime dedim ki “Bu adamla buluşmalıyım”. Reinhardt Tiyatro Okulu’na üye oldum. Benimle çok ilgilendi, filminin küçük parçalarını benim bitirmeme izin verdi.

1918 yılında Wegener beni genç insanlardan oluşan bir gruba takdim etti. Bu grup bilimsel ve deneysel bir stüdyoda çalışmaya yeni başlamıştı. “The Ornament with a Love-sick Heart” siluetlerle yapılmıştı. Sadece beş dakika uzunluğunda olmasına karşılık sinemalarda gösterildi.”

23 yaşında Lotte ilk uzun metrajlı animasyon filmi üzerinde çalışmaya başladı. 1923 ve 1926 yılları arasında, Rieniger ve Koch, asistan animatörleri Walter Rutmann, Bertolt Bartosch, Alex Kardan ,ile Prens Ahmet’in Maceraları / The Adventures of Prince Achmed’i yarattılar. Bu film gerçek bir ilkti. Walt Disney’in Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler filminden önce yayınlandı. Prens Ahmet masalsı bir öyküydü ve Binbir Gece Masalları üzerine kurulsa da arka planla öndeki figürlerin ayrılmasına dayalı üç boyutlu derinlik efektiyle gerçekçi tarza geçmeyi başarmıştı.

“Filmim Prens Ahmet’in Maceraları 1926’da bitti. Filmin ön gösteriminde dinleyiciler arasında Fritz Lang’da vardı. Ben böyle bir şey görmemiştim daha önce. Her efektten, her sahneden sonra alkışlıyorlardı”

Lotte 1930’ların verimli yıllarında düzinelerce film yaptı. Her seferinde müzik çizgisine kendinden bir şeyler kattı. 1935 yılında İngiltere’de çalışmalarıyla başarılı bir sergi açtı.

Kocası Carl Koch Fransa’ya bir süreliğine gittiğinde Lotte Londra’da kalmaya karar verdi. Burada kocası gibi bir film yapımcısı olan GPO filmcilikten John Grierson’la tanıştı. GPO ondan Noel için bir reklam yapmasını istedi.

Bundan sonra Lotte ve kocası Avrupa’da seyahat etmeye başladılar. Ancak 1949 yılında kalıcı olarak Londra’ya yerleştiler.

“BBC ve Amerikan Televizyonlarına film yapmaya başlamıştım. BBC için gölge oyunlarından tam bir seri hazırlamıştım. Sonra Prens Ahmet’e benzeyen Büyülü At (The Magic Horse ) filmini çekmeye başladık. Kocam ve ben 1950’lerde sürekli filmler üzerinde çalıştık ve Londra’dan asla ayrılmadık”

Kocası Carl’ın ölümünden sonra Lotte kendini yollara verdi. Tiyatrolar için kuklalar yaptı. Genç film yapımcıları için çalıştaylar (workshop) ve konferanslar düzenledi.

1981 yılında öldü. 1999 yılında İngiliz Film Enstitüsü Lotte’nin Prens Ahmet’in Maceraları filmini gelecek kuşaklarında aynı hayranlıkla izleyebilmesi ve eğlenebilmesi için koleksiyonlarında korumaya ve sunmaya başladı.

FİLMOGRAFİSİ :

Almanya’da
* Rübezahls Hochzeit (Titles, 1916)
* Die Schöne Prinzessin von China (Titles, 1916) [SET DECORATION, PROPS]
* Der Rattenfänger von Hamelin (aka The Pied Piper of Hamelin, titles, 1918)
* Das Ornament des verliebten Herzens (aka The Ornament of the Loving Heart, 1919)
* Der fliegende Koffer (1919)
* Aschenputtel (aka Cinderella, 1919)
* Amor und das standhafte Liebespaar (1920)
* Der verlorene Schatten (Sequence for feature, 1920)
* Der Stern von Bethlehem (1922)
* Dornröschen (1922)
* Die Geschichte des Prinzen Achmed (aka Die Abenteuer des Prinzen Achmed, Wak-Wak, ein Märchenzauber aka The Adventures of Prince Achmed, feature, 1923-6)
* Der scheintote Chinese (segment of Prince Achmed, 1928)
* Doktor Dolittle und seine Tiere (The Adventures of Dr. Dolittle, three shorts – Abenteuer: Die Reise nach Afrika – Abenteuer: Die Affenbrucke – Abenteuer: Die Affenkrankheit, 1928)
* Zehn Minuten Mozart (1930)
* Die Jagd nach dem Glück (aka Running After Luck, feature sequence, 1930) [CO-SCR] [CO-SOUND] o Harlekin (aka Harlequin, 1931)
* Sissi (Interlude for Kreisler opera premeire, 1932)
* Carmen (1933) o Don Quichotte (Sequence for feature film, 1933)
* Das rollende Rad (1934)
* Der Graf von Carabas (1934)
* Das gestohlene Herz (aka The Stolen Heart, 1934)
* Papageno (1935)
* Galathea (1935)
* Das kleine Schornsteinfeger (aka The Little Chimney Sweep, 1935)

İngiltere’de
* The King’s Breakfast (1936)
* Tocher (1936) o Le Marseillaise (sequence for French feature, 1938)
* Dream Circus (not completed, 1939)
* L’elisir d’Amore (not completed, 1939)
* Mary’s Birthday (1951)
* Aladdin (for TV, 1953)
* The Magic Horse (for TV, 1953)
* Snow White and Rose Red (for TV, 1953)
* The Three Wishes (for TV, 1954)
* The Grasshopper and the Ant (for TV, 1954)
* The Frog Prince (for TV, 1954)
* The Gallant Little Tailor (for TV, 1954)
* The Sleeping Beauty (for TV, 1954)
* Caliph Stork (for TV, 1954)
* Hansel and Gretel (1955)
* Thumbelina (for TV, 1955)
* Jack and the Beanstalk (aka Jack the Giant Killer, for TV, 1955)
* The Star of Bethlehem (for TV, 1956)
* La Belle Helene (aka Helen la Belle, 1957)
* The Seraglio (1958)
* The Pied Piper of Hamelin (Interlude for Theatrical performance, 1960)
* The Frog Prince (Interlude for Theatrical performance, 1961)
* Wee Sandy (Interlude for Theatrical performance, 1962)
* Cinderella (Interlude for Theatrical performance, 1963)
* The Lost Son (Interlude for Theatrical performance, 1974)
* Aucassin et Nicolette (Interlude for Theatrical performance, 1976)
* The Rose and the Ring (Interlude for Theatrical performance, 1979)

Kaynakça:
Women and Animation, a Compendium, Editör Jayne Pilling, / British Film Institute / 1992.

http://www.freunde-stadtmuseum.de/lotte-reiniger.html
http://filmsociety.wellington.net.nz/ReinigerShorts.html
http://www.nwlink.com/~erick/silentera/reiniger/reiniger.html
http://www.puppetstuff.com/books&videos/Lotte.htm
http://sophie.byu.edu/film/articles/reiniger/achmed.htm
http://filmsociety.wellington.net.nz/ReinigerShorts.html
http://www.scherenschnitt.org/archiv/namen/boetge.html
http://www.stummfilmmusiktage.de/german/Filme/Prinz%20Achmed.htm
http://www.bfi.org.uk/features/wild/learn/animators/reiniger.html
http://www.ucansupurge.org/newhtml/festival/2004/lreiniger/lottereiniger.php
http://www.yenisayfa.com/pgs/prda/prd_detail.asp?prdid=45835 (dergi yazısı)