YAZI SANATI 1 – TIPOGRAFI

Görselliğe hitap eden yazı yazmayı biliyor muyuz? Tipografi yani yazıbilimi, insanlığın en eski sanatlarındandır. Günümüzde bilgisayarlar var diye tüm işi bu makinenin yapacağını düşünüyoruz. Yurtdışında üretilmiş her çeşit yazılı belgede gördüğümüz görsel ahenk halen Türkiye’de çok az evrakta görülüyor.

Kullanıcılar başlıkların sheriff’siz (Tırnaksız), paragraf yazısının ise sherifli (Tırnaklı) olması (ya da tam tersi) gerektiği gibi basit görsel kurallardan habersiz.

Bu yazı hepimizi ilgilendiriyor. Adım adım yazalım.

• • Yazdığınız yazı çok kısa ise, lütfen paragraftaki satır aralığını arttırın. Ancak bunu Enter tuşuna basarak yapmayın. Word’de yazdığınız paragraf üzerindeyken sağ tıklayıp “Paragraf”ı seçin. Ardından “Satır aralığı”nı bir buçuk satır gibi seçin.
  • Başlıklarınızda Arial, Helvetica gibi kenarlarında, uçlarında tırnak olmayan ve genelde ince yazıtiplerinden seçin. Normal paragraf yazısını ise lütfen başka bir font seçin. Bu seçtiğiniz fontun uçları tırnaklı olsun. Mesela Times New Roman.
    
  • Bir yazı sayfada asla tüm sayfa kadar uzamasın. Ne yapın ne edin yazıyı bölümlere ayırın. Her gün okuduğunuz gazeteleri hatırlayın hepsi sütunlardan oluşur değil mi?
  • Süslemek istiyorsanız yazılarınızın ilk sayfasının ilk harfini büyütebilirsiniz. Ancak bunu font büyüklüğünü arttırarak yapamazsınız. Word’de biçim menüsünde “Başlangıcı Büyüt” en akıllı seçenektir. Sonra da bu ilk başlangıç harfini değiştirip süslü hale getirmek iyidir.

• Aman renklerden uzak durun! Bir yazıyı rengarenk kim okumak ister? (Eee yaklaşık 3 milyar çocuk, eğlenceli partiler isteyen gençler vs vs.  tamam tamam bu sefer şaka yapıyorum) demek istediğim renkleri akıllıca kullanın.
  Ciddi bir iş için koyu gri, siyah ve açık gri renklerdeki fontlarla hazırlayın sayfanızı herkes ne kadar şık olduğunu düşünecektir. Bunun sebebi gri renk, beyaz kağıtta gümüş duygusu uyandırır. Gümüşte bu yapısıyla rahatlatıcıdır.
• Bir şey önemliyse hemen elimiz Kalın / Bold düğmesine gider. Oysa sadece fontu biraz büyütmek, o kelimeyi İtalik yazmak, ya da tüm yazıyı koyu gri yazarken önemli kelimeyi siyah yazmak işi ne kadar profesyonel gösterecektir değil mi?
• Yazının büyüklüğü işinizi bozabilir. Örnekler; standart yazıyı Times New Roman, 12 punto kabul edersek bunu büyütmek bir şeyleri zorlamak demektir. Amacımız ne? Öğretmen çok puan versin diye yazımızı olduğundan fazla mı göstermeye çalışıyoruz? 🙂 Neden büyük yazıyoruz. Fakat bir el ilanı söz konusu olduğunda büyük font kullanmak zorunluluk gibidir. Aynı şekilde hep rastladığımız kiralık, satılık evlerin camlarına sokaktan görünmeyen ufaklıkta telefonlar yazılması bu duruma örnektir. (Okumaya çalışmayın! Cep telefonunuzla zoom / yakınlaşın ve çekin. Sonra zoom yapıp okuyun. Rica ederim)
• Yazının karakteri size uygun değilse ve bilgisayarınızdakiler sizi mutlu etmiyorsa Dafont, www.dafont.com sitesinde en beğenilenler “Top 100” listesine bir göz atın. Beğendiğiniz fontu indirip Windows kurduğunuz harddiskteki “Windows” klasörü içindeki “Font” klasörüne ekleyin. Böylece alternatifleriniz olacak.
• Yazıtiplerini seçtiğinizde, yazıyı başkasına gönderdiğinizde karşı tarafta olmayacağını düşünerek seçebilirsiniz. Kimileri fontu da birlikte yolluyor. Ancak Word sözkonusu ise size süper bir önerim var. Kullandığınız yazıtipini belge içine gömebilirsiniz. Böylece her bilgisayarda aynı görülür. Nasıl mı? Word içinde “Araçlar” menüsüne girin “Seçenekler”i seçin sonra “Kaydet” sekmesinde “TrueType yazıtiplerini / fontları katıştır” seçin.
• Yazıtiplerinin bazıları eşit aralıklıdır. Bunlar eski daktilo sisteminden kalan berbat şeylerdir. Lütfen kullanmayın. Bilimsel araştırmalar en zor okunan fontların bunlar olduğunu gösteriyor. Mesela “Courier New”.
• Sunu hazırlarken unutmayın ki, sunu projeksiyonla yansıtılacak ve  her ne kadar ekrana göre büyüyecekse de, belli ayarları var 24 – 26 punto gibi yazı büyüklüğü ile ve bir sayfada 5 – 9 maddeden fazla koyulmaması gözetilmeli. Ayrıca lütfen taban koyu renk ise yazıyı açık renk, tabanı açık renkse yazıyı koyu renk kullanın.  Kontrastlar ve renk uyumları dikkate alınmalı. Sunularda ayrıca kısmen gölgeli yazı da kullanabilirsiniz.
• Aman aman lütfen “Comic Sans MS” fontunu partiler, doğumgünleri gibi konular dışında kullanmayın. Belki çok hoşunuza gidiyordur. Özellikle eğitim camiası müthiş tutar bu yazıtipini, çok samimi bulurlar 🙂
  Ama dünyada üzerine en çok karşı site açılan (mesela http://www.bancomicsans.com/home.html ) görsel sanatçıların ve bilimadamlarının uzak durun diye anlattığı bu font çizgiromanlar için (Tommiks, Teksas X-Men, Spiderman, Superman vs. ) üretilmiştir. Yazı için üretilmemiştir. Şaşırdınız mı? Ben şaşırmıştım.
• Pixel fontları çok az kişi biliyor. Bir yazıda çok çok küçük font kullandığınızda pırıl pırıl okunsun istiyorsanız, normal fontlarınızı ne kadar küçültseniz de net olamadığını görürsünüz. Neden böyledir? Fontlar çizgilerden oluşur ve çizgi için gerekli mesafe azalması netliği olumsuz etkiler. Siz ne yaparsınız çare olarak?  Yukarda bahsettiğim DaFont sitesinden Pixel Font indirirsiniz. Flash gibi pogramlarla çalışanlar ve görsel tasarımcılar bu işi çok iyi bilir.
• Grafik fontlar ise başta sadece eğlence olsun diye yapıldığı düşünülen oysa hayat kurtaran yazıtipleridir. Diyelim yazı içinde Nike’dan bahsetmek istiyorsunuz ya da Coca Cola. Onların simgesel bir yazı şekli vardır. İlgili fontu indirince klavyeden harflere basınca resimler çıktığını görürsünüz. Harf yerine çıkan bu resimler her şey olabilir. Uçsuz bucaksız imkanlar tanır. En güzeli de büyütüp küçültülünce bozulmazlar.
• Yazıtipi kullanırken o yazıtipi ailesinin lisanslı olabileceğini unutmayın. Sonuçta onu da bir insan yapmıştır. Kamuya bağışlamamış olabilir ve geçimini bu sanatla sağlıyor olabilir. Olur mu öyle şey demeyin oluyor. Siz fiyatını verip satın aldıktan sonra grafikleriniz de kullanabilirsiniz.
• Kendim yazıtipi oluşturmak istiyorum diyorsanız, hevesinizi kırmak istemem ama bu bir bilimdir. Bir çok gazete ve dergi, uzmanlara kendilerine özgü copyright’lı yazıtipi ısmarlarlar. Siz de “Amatörce de olsa yapayım” diyorsanız Font Creator programı ve vektörel bir çizim programı (Illustrator olabilir) ile başlayabilirsiniz. Kimileri kendi el yazılarını bile font yapıyor. Düşünün Word’de yazı yazarken sizin el yazınız beliriyor. Eğlenceli değil mi?
• Helvetica fontu, Arial fontundan daha profesyonel daha soylu geçmişi olan bir fonttur. Arial yerine Helvetica’ya yönelin. (Bkz http://www.engagestudio.com/helvetica/ )

Bayağı uzun bir yazı oldu. Ama boş konuşmamaya çalıştım. Yazı içinde herkese yararlı olabilecek unsurlar var. Yıllardır okuyorum ve öğrendiklerimi yazdım. Herhangi bir hata görüyor ya da eklemek istiyorsanız lütfen toplumun yararına yorum yazın. Teşekkür ederim.

Kaynakça:
Mark Boulton Five Simple Steps to Better Typography / Beş Adımda Doğru Tipografi
http://www.markboulton.co.uk/journal/comments/five_simple_steps_to_better_typography/

http://opereysin.com/?p=438  (Türkçesi)

Font Creator (Kendi Yazıtipini Üret)
http://www.high-logic.com/fontcreator.html

TİPOGRAFİ
http://en.wikipedia.org/wiki/Typography

HELVETICA FONTU:
http://www.engagestudio.com/helvetica/
http://www.helveticafilm.com/ Kaçırmayın  🙂
http://www.youtube.com/watch?v=iOzDUAh5b90 (Helvetica Film)
http://www.ms-studio.com/articles.html
http://www.linotype.com/526/helvetica-family.html
http://desktoppub.about.com/library/fonts/tx/uc_coolvetica.htm